چگونه یک قرارداد مشارکت استاندارد بنویسیم؟ 10 مدل قرارداد مشارکت پر‌کاربرد
قرارداد مشارکت که به آن قرارداد شراکت یا قرارداد مشارکت مدنی نیز گفته می‌شود، نوعی توافق بین دو یا چند شریک برای کسب سودی مشترک است.
قرارداد مشارکت همانطور که از نامش پیداست، به معنی این است که دو یا چند نفر مال خود، تخصص خویش، مجوز خویش و ... را وسط می‌گذارند و با تعیین شرایطی در سود آن باهم شریک می‌شوند. مانند، از حق اختراع دستگاه صنعتی من استفاده کن و آن را در حجمی انبوه تولید کن و در سود آن باهم شریک شویم.
حالا، آنها برای آغاز شراکت خود با این سؤال روبه‌رو می‌شوند که چگونه می‌توانیم توافقاتمان را به‌صورت شفاف و قانونی ثبت کنیم تا در آینده با اختلافات مالی یا مدیریتی مواجه نشویم؟ اینجاست که قرارداد مشارکت به‌عنوان یک راهکار قانونی مطمئن وارد عمل می‌شود. در این قرارداد، علاوه بر تعیین سهم هر فرد برای تأمین سرمایه، مقدار سود و زیان، نحوه مدیریت، فرایند تصمیم‌گیری شرکا و حتی شرایط خروج از شراکت نیز به طور دقیق مشخص خواهد شد.
چنانچه شما هم به دنبال تنظیم یک قرارداد مشارکت کامل و استاندارد هستید که از هرگونه خسارت یا اختلاف در آینده جلوگیری کند؛ این مقاله از نرم افزار مدیریت قرارداد دوات راهنمای جامع و مطمئنی برای شماست!
قرارداد مشارکت مدنی یعنی چه؟
در پاسخ به این سؤال که مشارکت یا قرارداد مشارکت مدنی چیست ، باید به ماده 571 قانون مدنی و سایر مواد پس از آن مراجعه کنیم. بر اساس ماده 571 این قانون، قرارداد مشارکت از عقد شرکت گرفته شده و به معنای اجتماع حقوق چند مالک در یک دارایی مشترک است. درک این موضوع برایتان دشوار شد؟ اجازه دهید ساده‌تر پاسخ دهم!
قرارداد مشارکت که به آن قرارداد شراکت یا قرارداد مشارکت مدنی نیز گفته می‌شود، نوعی توافق قانونی بین دو یا چند شریک است. در این قرارداد، شرکا سرمایه‌های خود را اعم از نقدی مانند پول یا غیرنقدی مانند تخصص یا امکانات، برای انجام یک فعالیت مشترک ادغام کرده و در سود و ضرر حاصل از آن فعالیت شریک می‌شوند.
آیا می‌توان در قرارداد مشارکت شرط کرد که شرکا فقط در سود سهیم باشند؟
طبق ماده 575 قانون مدنی، هر شریک به نسبت سهم خود در سود و زیان شریک می‌شود و نمی‌توان برخلاف این اصل، رفتار کرد. به عنوان مثال، شما طی این قرارداد نمی‌توانید توافق کنید که یکی از شرکا تنها در سود شریک شود و مسئولیتی در قبال زیان‌ها نداشته باشد. دلیل این موضوع هم این است که ماهیت قرارداد مشارکت بر پایه اشتراک در سود و زیان استوار بوده و شرکا باید در هر دو جنبه مشارکت داشته باشند.
معرفی ۱۰ مدل از انواع قرارداد مشارکت
۱- قرارداد مشارکت در ساخت
در این نوع توافق، مالک یک ملک و سازنده برای اجرای پروژه‌های ساخت‌وساز مانند احداث چند واحد آپارتمان در مدتی معین، همکاری می‌کنند. مالک، ملک خود را در اختیار سازنده قرار می‌دهد و پس از اتمام پروژه، هر دو طرف به نسبت توافق‌شده سهم می‌برند؛ مثلاً هر یک از آنها مالک ۲ واحد از ۴ واحد آپارتمان ساخته‌شده خواهند شد.
۲- قرارداد مشارکت با بانک
این قرارداد بین بانک و اشخاص حقیقی یا حقوقی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سودآور منعقد می‌شود. بانک پس از بررسی طرح و تأیید سودآوری پروژه، سرمایه لازم را برای طرف مقابل تأمین می‌کند. مدت این توافق معمولاً یک تا 3 سال است و طرفین بر اساس شرایط مشخص‌شده در سود پروژه شریک می‌شوند.
۳- قراردادهای جوینت ونچر
قراردادهای جوینت ونچر همان قراردادهایی هستند که در عرصه بین المللی به کار می‌روند. شرکتی خارجی می‌خواهد در ایران کسب‌و‌کاری راه بیندازد. دانش فنی راجع به تولید دارویی خاص دارد ولی اخذ مجوز را به شرکت رازی در ایران می‌سپارد، چون برای شرکت رازی بسیار راحت‌تر و سریع‌تر پروسه‌های اداری طی می‌شود و مقصود حاصل!
۴- قراردادهای کنسرسیوم
قراردادهای کنسرسیوم قراردادهایی هستند که دو یا چند شخص که می‌توانند حقوقی باشند یا حقیقی در انجام یک پروژه با هدفی مشترک باید همکاری کنند و بدون همکاری با یکدیگر انجام آن پروژه ممکن نیست. قراردادهای کنسرسیوم معمولا قراردادهای بزرگ و پیچیده‌ای هستند. مانند: قراردادهای نفت و گاز، قراردادهای ساخت پل‌ها، سد‌ها و...
۵- قراردادهای بنیانگذاران استارتاپ
قراردادهای بنیانگذاران شرکت‌های استارتاپی که در آن چند شخص با یکدیگر جمع می‌شوند و با به اشتراک گذاشتن ایده‌ها، تخصص، دانش، پول و... باهم همکاری می‌کنند و در سود و زیان حاصله باهم شریک می‌شوند.
۶- قرادادهای شرکت‌های شتاب‌دهنده
شرکت‌های شتاب‌دهنده به شرکت‌های استارتاپی کمک می‌کنند که زودتر به جذب سرمایه برسند و از این راه سودی معین یا سهمی در شرکت را از آن خود می‌کنند.
۷- قراردادهای سرمایه‌گذاری
بسیاری از قراردادهای سرمایه گذاری نیز از جمله قراردادهای شرکت محسوب می‌شوند. مانند: من پول می‌دهم به شما و شما با آن در هر‌جایی که فکر می‌کنید منا بهتر است و بیشتر سود نصیب‌مان می‌شود، ارز دیجیتال می‌خرید و هر ماه سودی به من می‌دهید! یا سرمایه‌گذاری در مسکن، طلا، بورس و...
۸- قراردادهای مشارکت در تولید
مشارکت در تولید نیز در انواع مختلفی ممکن است به وجود آید! مانند: کارگاه به همراه دستگاههای من و شما به عنوان متخصص و دارنده فرمول یا مخترع دستگاه و تقسیم سود پس از فروش محصولات تولید شده
۹- قراردادهای مشارکت در ارائه خدمات
چندین تیم باهم در ارائه خدمات به مشتریان با یکدیگر مشارکت می‌کنند و در سود و زیان حاصله باهم شریک هستند. مانند: یک کلینیک روانپزشکی که چند روانپزشک با تخصص‌های مختلف باهم راه اندازی می کنند.
۱۰- قراردادهای پرکیس
قرارداد پرکیس میان پزشکان یا دندانپزشکان با مراکز درمانی منعقد می‌شوند. مانند دندانپزشک که به معالجه می‌پردازد و مرکز درمانی، درمانگاه، منشی، نرس، وسایل و مواد موردنیاز را در اختیار دندانپزشک قرار می دهد.
نحوه تنظیم نمونه قرارداد مشارکت
برای تنظیم متن قرارداد مشارکت مدنی، لازم است مواد و شرایط زیر را در نظر بگیرید:
ماده ۱- طرفین قرارداد
طرفین قرارداد مشارکت، شرکایی هستند که برای همکاری در یک فعالیت مشترک با یکدیگر توافق می‌کنند. این شرکا می‌توانند اشخاص حقیقی یا اشخاص حقوقی مانند شرکت‌ها و مؤسسات باشند که در متن قرارداد به‌عنوان شریک اول و شریک دوم شناخته می‌شوند.
نمونه طرفین قرارداد قرارداد مشارکت
قرارداد مشارکت… در تاریخ… فیمابین:
الف- خانم/ آقا/ شرکت… دارای کد ملی/ شناسه ملی… نام پدر… شماره تماس… آدرس… کدپستی…. که از این پس شریک اول نامیده می‌شود و
ب- خانم/ آقا/ شرکت… دارای کد ملی/ شناسه ملی… نام پدر… شماره تماس… آرس… کدپستی…. که از این پس شریک دوم نامیده می‌شود.
هریک از … و … منفرداً طرف و مجتمعاً، طرفین نامیده می‌شوند.
ماده ۲- موضوع قرارداد مشارکت
موضوع قرارداد مشارکت، فعالیت یا پروژه‌ای است که طرفین (شرکا) توافق می‌کنند به طور مشترک آن را انجام دهند. حال این موضوع می‌تواند شامل اموری نظیر: ساخت‌وساز، سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی یک کسبوکار، تولید محصول یا هر فعالیت اقتصادی سودآور دیگر باشد. در واقع، موضوع قرارداد مواردی مثل هدف اصلی همکاری بین شرکا، حدود توافق و شرایط مشارکت را مشخص می‌کند.
نمونه موضوع قرارداد مشارکت
موضوع این قرارداد عبارت است از مشارکت طرفین جهت ارائه خدمات مشاوره روانشناسی به شرح پیوست شماره... قرارداد
ماده ۳- مدت قرارداد و تمدید آن
دوره زمانی که شرکا برای اجرا و تکمیل پروژه مشترک‌شان در نظر می‌گیرند، مدت این قرارداد محسوب می‌شود که می‌تواند از چند ماه تا چند سال متغیر باشد. در این ماده می‌توانید شرایطی را جهت تمدید مجدد قرارداد ذکر کنید یا اینکه صحبتی از تمدید به میان نیاورید.
نمونه مدت قرارداد مشارکت
مدت این قرارداد، یک سال شمسی از تاریخ… تا تاریخ…. که در صورت رضایت و توافق کتبی قابل تمدید است.
ماده 4- آورده شرکا و توافقات مالی طرفین
در این ماده که جزء مهم‌ترین مواد قراردادهای مشارکت به شمار می‌آید، موارد زیر را حتماً بنویسید:
- آورده شریک اول اعم از پول، تخصص، تجهیزات، ملک یا...
- آورده شریک دوم اعم از پول، تخصص، امکانات، زمین یا...
- ارزش‌گذاری ریالی آورده هر شریک؛ یعنی تعیین معادل مالی دقیق برای سرمایه‌ای که هر شریک، چه به‌صورت نقدی و چه غیرنقدی، به کسبوکار مشترک وارد می‌کند.
- نحوه پرداخت سهم هر شریک مثل زمان پرداخت.
- مقدار سهم مشارکت هر یک از طرفین از درآمد حاصله (محاسبه به‌صورت درصدی مثلاً شریک اول 30 درصد و شرک دوم 70 درصد)
نمونه آورده شرکا و توافقات مالی طرفین در قرارداد مشارکت
الف- آورده شریک اول به این شرح است:
آورده آقا/خانم/شرکت…… عبارت است از زمین/ ملک/ نیروی کار/ دانش فنی/ تخصص/ سرمایه اولیه به مبلغ… ریال/ دلار
ب- آورده شریک دوم به این شرح است:
آورده آقا/خانم/شرکت…… عبارت است از زمین/ ملک/ نیروی کار/ دانش فنی/ تخصص/ سرمایه اولیه به مبلغ… ریال/ دلار
ج- سود و سهم هریک از شرکا به شرح زیر است:
-سهم طرف اول از موضوع قرارداد مشارکت… عبارت است از 70 درصد از سود پروژه
-سهم طرف اول از موضوع قرارداد مشارکت… عبارت است از 30 درصد از سود پروژه
تبصره: سهم هر شریک به صورت درصدی از کل سود خالص(پس از کسر کلیه هزینه‌ها و تعهدات) تعیین شده و در پایان هر دوره مالی یا پس از تحقق اهداف مشخص‌شده، پرداخت خواهد شد.
ماده 5- تعهدات طرفین در قرارداد مشارکت مدنی
این ماده نیز برای جلوگیری از اختلافات آتی طرفین ضروری است. در این قسمت باید وظایف و مسئولیت‌های هر یک از شرکا را به تفکیک مشخص کنید. از جمله مهم‌ترین تعهدات شرکا در قرارداد مشارکت می‌توانیم به چند مورد زیر اشاره کنیم:
- حفظ اطلاعات محرمانه مرتبط با پروژه مشترک
- تأمین آورده و سرمایه در موعد مقرر
- تقسیم سود و زیان بر اساس آنچه میان طرفین توافق شده
- داشتن مشارکت فعال در پیشبرد پروژه
نوشتن دقیق این تعهدات به موفقیت بیشتر پروژه شما کمک می‌کند.
ماده 6- ضمانت اجرای قرارداد
در قراردادهای مشارکت، ضمانت اجراهایی مانند کسر از سهم شریک متخلف یا فسخ قرارداد در صورت عدم انجام تعهدات پیش‌بینی می‌شوند. ذکر این‌گونه ضمانت‌ها به‌منظور تضمین اجرای صحیح تعهدات و حفظ حقوق طرفین بسیار لازم است.
نمونه شرط فسخ قرارداد
شرکا بعد از تأیید مرجع حل اختلاف قرارداد، حق فسخ قرارداد را دارند:
۱- عدم ارائه خدمات مشاوره به بیماران بدون عذر موجه به مدت بیش از یکماه
۲- نارضایتی بیماران از روند درمان و عدم حصول نتیجه با تأیید مرجع حل اختلاف به شرح پیوست شماره... قرارداد
۳- عدم پرداخت هزینه‌‌های مشترک مانند: اجاره، انشعابات، حقوق پرسنل به مدت ۲ ماه
ماده 7- تضامین قرارداد مشارکت
تضمین قرارداد، ابزارها و ضمانت‌هایی هستند که برای اطمینان از اجرای تعهدات توسط شرکا تعیین می‌شوند. به‌عنوان نمونه در قراردادهای مشارکت در ساخت، مالک ممکن است از سازنده، وثیقه،چک یا سفته‌ای به‌عنوان تضمین دریافت کند تا در صورت تخلف سازنده، بتواند خسارات وارده را جبران کند.
نمونه تضمین در قرارداد مشارکت
در صورتی‌که هر یک از شرکا به هریک از تعهدات خویش در این قرارداد عمل نکند، سایر شرکا حق دارند تا سهم آن شریک را از سود یا دارایی‌های مشارکت به میزان خسارت واردشده کسر نمایند و یا وثیقه/چک/سفته را به موقع اجرا بگذارند و در‌صورتی‌که مبلغ آنها کفاف جبران خسارت را ننماید، برای دریافت مابقی خسارت به دادگاه مراجعه کنند.
ماده 8- مرجع حل اختلاف
بهترین راهکار برای حل‌وفصل اختلافات شرکا، ارجاع موضوع به داوری است. در‌غیر‌این‌صورت، طرفین می‌توانند به محاکم دادگستری مراجعه کنند و روند بسیار طولانی را برای رسیدگی به دعوای خود پشت سر بگذارند.
نمونه مرجع حل اختلاف در قرارداد مشارکت
طرفین متعهد می‌شوند در صورت بروز هرگونه اختلاف، دعوی و سوءتفاهمات ناشی از تفسیر، اجرا یا خاتمه این قرارداد را در مرحله اول از طریق مذاکره و سازش حل کنند. در صورتی که اختلاف از طریق مذاکره حل نشود، موضوع به داوری ارجاع خواهد شد. بدین منظور، هر یک از طرفین موظف است تا تاریخ… یک داور معرفی کند.
ماده 9- خاتمه قرارداد
علت پایان‌یافتن این دسته از قراردادها می‌تواند به دلایل زیر باشد:
- فسخ یک‌جانبه قرارداد
- اقاله یا همان تراضی طرفین بر پایان‌دادن به ادامه توافق
- انقضای مدت قرارداد
- اتمام پروژه مشترک
- انفساخ قرارداد به دلایلی مثل انحلال شرکت در جایی که یکی از طرفین یک شخص حقوقی است.
نمونه خاتمه قرارداد مشارکت
الف) قرارداد در موارد زیر خاتمه می‌یابد:
1- با توافق کتبی و امضا تمامی شرکا
2- با تحقق کامل اهداف قرارداد یا انقضای مدت زمان مشخص‌شده در قرارداد
3- در صورت فسخ قرارداد توسط یکی از شرکا بر اساس مفاد مندرج در این قرارداد
ماده 10- نسخه‌های قرارداد
هر یک از شرکا باید پس از امضای قرارداد یک نسخه مکتوب از توافق‌نامه را در اختیار داشته باشد. البته بهتر است نسخه سومی هم به یک شخص امین ارائه شود. چنانچه قرارداد شما، قرارداد الکترونیکی و با امضای الکترونیکی است نیاز به نسخه‌های متعدد ندارید؛ زیرا این قراردادها نسخه‌های قابل‌دانلود دارند.
ماده 11- ضمائم قرارداد
مدارک هویتی شرکا مثل کپی کارت ملی، لیست آورده‌های نقدی و غیرنقدی طرفین و ضمانت‌نامه‌های مرتبط با قرارداد باید به اصل توافق‌نامه پیوست شوند.
در این مقاله از نرم افزار چرخه عمر قرارداد دوات؛ جنبه‌های مختلف قرارداد مشارکت که با نام‌های قرارداد شراکت یا مشارکت مدنی نیز شناخته می‌شود را بررسی کردیم. همانطور که گفتیم این توافقات از نظر قانونی و حقوقی پیچیدگی‌های زیادی دارند؛ بنابراین برای تنظیم آنها باید از یک نمونه قرارداد استاندارد که توسط وکلای متخصص تدوین شده‌اند، استفاده کنید تا در آینده با شرکای خود دچار مشکل نشوید.
نویسنده: زهرا قربانی، وکیل پایه‌یک دادگستری و از مدیران‌ارشد دوات
دوات یک شرکت حقوقی نیست و این مطلب مشاوره حقوقی دوات نمی‌باشد. برای ارزیابی دقت، کفایت یا قابلیت اطمینان از قوانین مذکور، ایده‌ها و راهنمایی‌های درج‌شده در اینجا و یا کاربرد این مطالب برای کسبوکار شما، باید با یک وکیل دادگستری مشورت کنید. استفاده از و دسترسی به هر یک از منابع موجود در سایت دوات رابطه وکیل و موکل بین کاربر و دوات ایجاد نمی‌کند.
سؤالات متداول
۱- آیا می‌توانیم در قرارداد مشارکت شرط کنیم که شرکا فقط در سود شریک باشند؟
خیر، طبق ماده ۵۷۵ قانون مدنی، هر شریک باید به نسبت سهم خود در سود و زیان شریک باشد و نمی‌توان شرطی برخلاف این اصل تعیین کرد.
۳- انواع قرارداد مشارکت کدام‌اند؟
قرارداد مشارکت در ساخت، مشارکت با بانک، جوینت ونچر، پرکیس، همبنیانگذاری، برخی از سرمایه‌گذاری‌ها از جمله انواع رایج قراردادهای مشارکت هستند که هر کدام برای اهداف خاصی استفاده می‌شوند.
۳- چه مواردی را باید در تنظیم قرارداد مشارکت در نظر بگیریم؟
در تنظیم قرارداد مشارکت باید مواردی مانند طرفین قرارداد، موضوع قرارداد، مدت قرارداد، آورده شرکا، تعهدات طرفین، ضمانت اجرا، تضامین، مرجع حل اختلاف و شرایط خاتمه قرارداد به طور دقیق مشخص شود.
۴- تعهدات شرکا در قرارداد مشارکت شامل چه مواردی است؟
تعهدات شرکا می‌تواند شامل تأمین به‌موقع سرمایه، مشارکت فعال در پیشبرد پروژه، حفظ اطلاعات محرمانه، تقسیم عادلانه سود و زیان و انجام وظایف محول شده بر اساس توافق باشد.
