چگونه از نقض تعهدات قرارداد پیشگیری کنیم؟ + معرفی نرم افزار مدیریت قرارداد دوات
چرا قراردادها نقض می‌شوند؟ آیا راهی وجود دارد تا از نقض قرارداد پیشگیری کنیم؟
قراردادها به‌عنوان اساسی‌ترین ابزار و به‌نوعی ستون فقرات بدنه روابط تجاری هستند که نقش محوری در ایجاد اعتماد و شفافیت بین طرفین دارند.
این اسناد حقوقی، تعهدات و حقوق هر یک از طرفین را به‌روشنی مشخص کرده و چارچوبی برای همکاری‌های آتی مشخص می‌کنند. بااین‌وجود حتی با تنظیم قراردادها نیز گاهی شاهد آن هستیم که در بسیاری از موارد، تعهدات مندرج در قراردادها نقض می‌شود.
عدم تنظیم صحیح قرارداد، شفافیت نداشتن، تغییرات شرایط بازار و مشکلات اساسی در مدیریت فرایند قراردادها از جمله دلایل رایج نقض تعهدات قراردادی هستند و باعث عدم پایبندی به مفاد قراردادها می‌شود.
خبر خوب این است که نرمافزارهای مدیریت قرارداد، ابزارهای کاربردی هستند که می‌توانند در پیشگیری از نقض تعهدات نقش مؤثری داشته باشند، می‌پرسید چگونه؟ با نرم افزار مدیریت قراردادها دوات همراه شوید تا برایتان بگوییم!
نقض تعهدات قرارداد چیست؟
اما نقض قرارداد چیست؟ نقض قرارداد یعنی عمل‌نکردن به مفاد قرارداد و نقض تعهد قراردادی به معنای عدم انجام یا انجام ناقص تعهدی است که یک طرف قرارداد بر اساس مفاد قرارداد متعهد به انجام آن شده است؛ ولی از انجام آن سر باز می‌زند. به بیان ساده‌تر، وقتی یکی از طرفین قرارداد به وعده‌هایی که در قرارداد داده، عمل نکند، مرتکب نقض تعهدات قراردادی شده است.
نقض قرارداد ممکن است نقض عامدانه باشد یا غیرعامدانه
چه در نقض قرارداد عامدانه چه غیر از آن، خسارت وارده به طرف مقابل قرارداد، میبایست جبران شود، مگر در موارد اندکی مانند: فورس ماژور
انواع نقض قرارداد
نقض تعهدات قراردادی ممکن است به اشکال مختلفی رخ دهد. به‌طورکلی نقض قرارداد در حقوق ایران در دودسته اصلی نقض اساسی و نقض جزئی دسته‌بندی می‌شوند.
نقض اساسی قرارداد
نقض اساسی قرارداد زمانی رخ می‌دهد که طرفین به‌طورجدی و عمداً به مفاد اصلی و کلیدی قرارداد پایبند نباشند. این نوع نقض معمولاً تأثیرات منفی و شدیدتری بر روابط تجاری دارد و به طور قابل‌توجهی به هدف اصلی قرارداد آسیب می‌رساند و اجرای آن را با مشکل جدی مواجه می‌کند و در نهایت موجب فسخ قرارداد یا مطالبه خسارت‌های سنگین می‌شود.
نمونه‌هایی از نقض اساسی قرارداد:
عدم تحویل کالا یا خدمات در موعد مقرر و به مقدار توافق شده.
عدم پرداخت وجه قرارداد در موعد مقرر.
تحویل کالایی که دارای نقص اساسی و غیرقابل‌اصلاح باشد.
عدم انجام تعهداتی که به‌عنوان شرط اساسی برای اجرای قرارداد مشخص شده‌اند.
نقض مفاد قرارداد
نقض جزئی قرارداد
نقض جزئی قرارداد، تخلفاتی را شامل می‌شود که به جزئیات قرارداد مربوط هستند و تأثیرات کمتری بر اهداف کلی قرارداد دارند. این نوع نقض ممکن است به دلیل اشتباهات یا تغییرات کوچک در شرایط بازار یا منابع رخ دهند. در این حالت، طرفین می‌توانند با مذاکرات قراردادی و اصلاح جزئیات قرارداد یا تنظیم مجدد توافقات از بروز مشکلات بزرگ‌تر جلوگیری کنند. به بیان ساده‌تر نقض جزئی قرارداد به معنای این است که یکی از طرفین قرارداد، بخشی از توافقات را رعایت نکرده است؛ اما این نقض آن قدر مهم نیست که مانع از اجرای بقیه مفاد قرارداد شود.
نمونه‌هایی از نقض جزئی:
تأخیر کوتاه در تحویل کالا یا خدمات.
نقص جزئی در کالا یا خدماتی که با تعمیر یا جایگزینی قابل‌رفع باشد.
عدم اجرای برخی تعهدات فرعی که اهمیت کمتری دارند.
تفاوت بین نقض اساسی و جزئی
شرایط نقض تعهدات قرارداد
نقض تعهدات قراردادی چه پیامدهایی دارد؟
تا اینجا فهمیدیم که نقض قرارداد یعنی چه؛ اما فراموش نکنید که نقض تعهدات قرارداد می‌تواند پیامدهای جدی و گسترده‌ای برای هر یک از طرفین به همراه داشته باشد. پیامدهای نقض قرارداد در دو گروه دسته‌بندی می‌شوند:
پیامدهای حقوقی
پیامدهای حقوقی نقض قرارداد عبارت‌اند از:
جبران خسارت: جبران خسارت رایج‌ترین پیامد نقض تعهدات قرارداد است و شامل جبران خسارت مستقیم (مانند هزینه‌های اضافی ناشی از تأخیر در تحویل کالا) و خسارت غیرمستقیم (مانند ازدست‌دادن سود یا فرصت‌های تجاری) می‌شود.
فسخ قرارداد: در برخی موارد نقض تعهدات به‌قدری جدی است که طرف مقابل می‌تواند قرارداد را با مجوز دادگاه، فسخ کند و خسارت ناشی از آن را طلب کند.
اجرای قهری قرارداد: در مواردی که نقض تعهدات قرارداد به دادگاه ارجاع داده می‌شود، دادگاه می‌تواند طرف مقابل را به اجرای تعهدات خود ملزم کند یا به هزینه متخلف، شخص ثالث تعهد را انجام دهد.
اعمال ضمانت اجراهای قراردادی: اگر در قرارداد ضمانت اجراهایی مانند پرداخت وجه التزام یا خسارت دیرکرد، پیش‌بینی شده باشد در صورت نقض تعهدات، این ضمانت اجراها قانوناً قابل‌اعمال هستند.
آسیب به اعتبار و شهرت: نقض تعهدات می‌تواند آسیب جدی به اعتبار حرفه‌ای طرف مقابل وارد کند و موجب کاهش اعتماد شرکای تجاری، مشتریان و... به او شود.
پیامدهای اقتصادی
از جمله پیامدهای اقتصادی که نقض تعهدات قراردادی به همراه دارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ازدست‌دادن فرصت‌های تجاری: نقض تعهدات منجر به ازدست‌دادن فرصت‌های تجاری برای طرف مقابل می‌شود.
افزایش هزینه‌ها: طرف مقابل برای جبران خسارات ناشی از نقض تعهدات به پرداخت هزینه‌های اضافی مجبور خواهد شد.
کاهش سودآوری: نقض تعهدات می‌تواند به کاهش سودآوری کسب‌وکار طرف مقابل منجر شود.
راهکارهای پیشگیری از نقض تعهدات قرارداد
برای پیشگیری از نقض تعهدات قراردادی، راهکارهای مختلفی وجود دارد که برخی از آنها عبارت‌اند از:
تدوین قرارداد دقیق و جامع که دربرگیرنده همه جزئیات موردنظر از جمله حقوق و تعهدات طرفین، زمان‌بندی‌ها، شرایط تغییرات، و نحوه رسیدگی به اختلافات باشد.
مدیریت مؤثر قرارداد از طریق پیگیری منظم و نظارت بر روند اجرای آن تا بتوانید از وضعیت قرارداد مطمئن شوید و از بروز مشکلات قبل از وقوع آنها، جلوگیری کنند.
ارتباط مستمر با طرف مقابل و نظارت بر قرارداد به شما این امکان را می‌دهد تا در صورت بروز هر گونه تغییر در شرایط به طور سریع و مؤثر نسبت به اصلاح و به‌روزرسانی قرارداد اقدام کنید.
گنجاندن بندهای حفاظتی و جزئیات اجرایی که طرفین را در برابر تغییرات غیرمنتظره و مشکلات احتمالی محافظت کرده و در صورت نقض یا عدم اجرای تعهدات، به طور قانونی طرفین را از مسئولیت‌ها معاف کنند.
چگونگی پیشگیری از نقض تعهدات قرارداد
عوامل مؤثر بر نقض تعهدات قرارداد
حالا که با مفهوم نقض قرارداد آشنا شدید، نوبت به بررسی عوامل مؤثر بر آن می‌رسد. نقض قرارداد ناشی از عوامل مختلفی است که می‌توان آنها را در چهار دسته اصلی تقسیم کرد:
عدم رعایت اصول نگارش قرارداد
یکی از مهم‌ترین دلایل نقض تعهدات قراردادی، عدم رعایت اصول نگارش قرارداد است. رعایت اصول ماهوی و حتی شکلی بسیار مهم است. به عنوان مثال، تعهدات باید شفاف و واضح نوشته شود. زمانی که مفاد قرارداد به طور گنگ و مبهم بیان شوند، ممکن است که طرفین درک متفاوتی از شرایط و تعهدات خود داشته باشند. این امر منجر به بروز سوءتفاهم و در نهایت نقض مفاد قرارداد می‌شود.
فقدان منابع یا توانمندی‌های لازم
گاهی ممکن است که طرفین قرارداد با مشکلاتی در تأمین منابع یا توانمندی‌های لازم برای اجرای تعهدات قرارداد، مواجه شوند. این مشکلات می‌تواند به دلایل مختلفی مثل عدم دسترسی به منابع انسانی و مالی به وجود آیند و باعث نقض تعهدات قراردادی شوند.
تغییرات غیرمنتظره در شرایط اقتصادی یا قانونی و نوسانات بازار
تغییرات اقتصادی مثل تورم زیاد، کاهش ارزش پول یا رکود اقتصادی، تغییر در قانون و نوسانات بازار یکی دیگر از شرایط نقض قرارداد است.
زمانی که صحبت از قرارداد می‌شود، همه چیز باید طبق برنامه پیش برود؛ اما گاهی اتفاقاتی رخ می‌دهند که همه برنامه‌ها را به هم می‌ریزند. برای مثل فرض کنید که شما با پیمانکاری برای احداث ساختمانی قرارداد می‌بندید و بعد از قرارداد قیمت مصالح، هزینه دستمزد کارگر، هزینه حمل و نقل و... بسیار افزایش می‌یابد و پیمانکار دیگر نمی‌تواند به تعهدات خویش عمل کند.
وقتی تمام مراحل قرارداد از نگارش و گفتگو تا تأیید و امضا و بایگانی در محیطی منسجم با امنیت بالا تنظیم نشود،، بی‌شک باید منتظر نقض قراردادها یکی پس از دیگری بود!
نرم افزار مدیریت قرارداد چیست؟
نرمافزارهای مدیریت قرارداد که در زبان انگلیسی به آنها، Contract Lifecycle Management (CLM) گفته می‌شود، ۰ تا ۱۰۰ مراحل قرارداد را از نگارش قرارداد تا امضا الکترونیکی و خاتمه قرارداد مدیریت می‌کنند و هیچ جایی از قرارداد را خارج از آن باقی نمی‌گذارند.
نرم‌افزار مدیریت قرارداد «دوات» چگونه در هر مرحله از تنظیم قرارداد، از نقض آن در آینده پیشگیری می‌کند؟
۱- در مرحله طراحی گردش کار قرارداد
اگر در سازمان شما تأیید و امضا نوع خاصی از قرارداد باید به شخص یا واحدی خاص ارسال شود، با کمک سیستم مدیریت گردش کار قرارداد در یک نرم‌افزار مدیریت قرارداد جامع، سیستمی خودکار در کنار شماست و قرارداد را به اشخاص موردنظر ارسال می‌کند و از بی اعتباری یا بطلان قرارداد و در نهایت، نقض قرارداد به دلیل نداشتن امضا معتبر یا خارج از موضوع فعالیت شرکت و... پیشگیری می‌کند.
۲- در مرحله ویرایش و تأیید قرارداد
با حضور نرم افزار قرارداد می‌توانیم در سریعترین زمان قراردادهای خود را ویرایش کنیم و با واحدهای مختلف و حتی طرف مقابل به صورت آنلاین گفتگو کنیم. گفتگویی که (واو به واو) را ثبت و ضبط می‌کند و تمام نظرات، موافقت‌ها، مخالفت‌ها و... راجع به قرارداد در فضایی امن و با قابلیت محدودیت دسترسی افراد نگهداری می‌گردد.
همچنین با نشان دادن تغییرات قرارداد و ساخت ورژن‌های مختلف قرارداد بعد هربار تغییر دیگر نارضایتی به دلیل تغییر بدون توافق، فراموشی، تأیید یا رد کردن موضوعات راجع به قرارداد به حداقل می‌رسد و در نتیجه نقض قرارداد نیز به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد.
۳- در مرحله امضا قرارداد
در نرم‌افزار مدیریت قرارداد با کمک امضا الکترونیکی امن و مطمئن و دارای مجوز افتا دیگر امضا اشخاص غیر مجاز و فاقد سمت بر قرارداد رخ نخواهد داد. چراکه هویت امضا‌کنندگان قبل از امضا در مرکزی دولتی و قانونی احراز شده و این موضوع راه انکار و تردید امضا را بر امضا‌کنندگان قرارداد و همچنین جعل امضا را می‌بندد و به این ترتیب نقض قرارداد به دلیل بسته بودن راه‌های مذکور کاهش محسوسی خواهد داشت.
۴- در مرحله نظارت بر اجرای قرارداد
بایگانی اصولی قراردادها و عدم دسترسی افراد غیر مجاز به قرارداد از جعل و دستکاری قرارداد و طرح دعاوی نظیر جعل جلوگیری می‌کند. بعلاوه،
همچنین به یاری سیستم یادآور، دیگر تاریخ‌های مهم قرارداد نظیر تحویل موضوع قرارداد، پرداخت اقساط قرارداد و... فراموش نخواهد شود و دست آخر از نقض قرارداد پیشگیری می‌شود.
پس اگر شما هم به دنبال ابزاری برای مدیریت تمامی مراحل قراردادهای سازمان هستید تا با کمک آن نظارتی کامل بر قراردادهای خویش داشته باشید و در نهایت از نقض قراردادها پیشگیری کنید، استفاده از دمو ۱۴ روز دوات را از دست ندهید!
این فرصت برای شماست!
نویسنده: زهرا قربانی، وکیل پایه‌یک دادگستری و از مدیران‌ارشد دوات
دوات یک شرکت حقوقی نیست و این مطلب مشاوره حقوقی دوات نمی‌باشد. برای ارزیابی دقت، کفایت یا قابلیت اطمینان از قوانین مذکور، ایده‌ها و راهنمایی‌های درج‌شده در اینجا و یا کاربرد این مطالب برای کسب‌وکار شما، باید با یک وکیل دادگستری مشورت کنید. استفاده از و دسترسی به هر یک از منابع موجود در سایت دوات رابطه وکیل و موکل بین کاربر و دوات ایجاد نمی‌کند.
سوالات متداول
۱- نقض تعهدات قراردادی چیست؟
نقض تعهدات قراردادی به معنی عدم انجام یا انجام ناقص تعهداتی است که یک طرف قرارداد بر اساس مفاد قرارداد متعهد به انجام آن شده است.
پیامدهای نقض تعهدات قراردادی چیست؟
پیامدهای نقض تعهدات قرارداد شامل جبران خسارت، فسخ قرارداد، اجرای قهری قرارداد، اعمال ضمانت اجراهای قراردادی و آسیب به اعتبار حرفه‌ای طرفین قرارداد می‌شود.
دوات چگونه از نقض تعهدات قراردادی پیشگیری می‌کند؟
دوات در چندین مرحله از نقض قرارداد پیشگیری می‌کند. در ساخت گردش کار قرارداد با طراحی تمپلیت بر اساس نیاز و اساسنامه سازمان، در مرحله نگارش و تأیید با امکان گفتگوی آنلاین بین واحدهای دخیل در قرارداد و ثبت و ضبط تمامی گفتگو‌ها و ارائه تاریخچه فعالیت‌ها، در مرحله امضا با امضا الکترونیکی مطمئن و دارای مجوز افتا، در مرحله بایگانی با امکان ذخیره تمامی اسناد و الحاقیه قرارداد و یادآوری تاریخ‌های مهم از نقض قرارداد پیشگیری می‌کند.
آیا دوات در کاهش هزینه‌های مربوط به قراردادها مؤثر است؟
بله دوات با خودکارسازی فرایندها و کاهش خطاهای انسانی، هزینه‌های مربوط به قراردادها را به طور قابل‌توجهی کاهش دهد.
