قراردادهای کسب‌و‌کار

بهترین تضمین قرارداد چیست؟ + انواع تضمین

بهترین تضمین قرارداد چیست؟ کدام تضمین راحت‎‌تر وصول می‌شود؟

در دنیای تجارت و قراردادها، یکی از مهم‌ترین ارکان حفظ امنیت حقوق طرفین، استفاده از تضمین قرارداد است. به طور کلی، تضمین قرارداد به معنای سپردن مال، وجه نقدی یا بر عهده گرفتن تعهد فردی یا مضاعف برای اطمینان از پایبندی به تعهدات است. این ابزارها به‌طور ویژه در مواردی که احتمال نقض تعهدات وجود دارد، استفاده می‌شوند تا طرفین بتوانند به راحتی از خسارات احتمالی جلوگیری کنند.

دوات در این مقاله به بررسی انواع تضمین‌های قرارداد، کاربردهای آن‌ها و نکات مهم در انتخاب بهترین تضمین برای هر قرارداد پرداخته است. با ما همراه باشید!

تضمین قرارداد چیست؟

تضمین قراردادها به معنی سپردن مال یا وجه نقدی یا بر عهده گرفتن تعهد فردی یا مضاعف به منظور پایبندی به یک تعهد اصلی و مشروط مربوط به آن است. ماده ۲ آیین‌نامه تضمین معاملات دولتی به این موضوع اشاره دارد. در واقع تضمین قرارداد تعهدی است که یکی از طرفین قرارداد به طرف دیگر ارائه می‌دهد تا از اجرای صحیح تعهدات قراردادی مطمئن شود. این تضمین می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد.

انواع تضامین و نحوه استفاده از آن‌ها

تضامین قراردادی برای تضمین اجرای تعهدات و کاهش ریسک طرفین استفاده می‌شوند. بسته به نوع قرارداد و میزان ریسک، ممکن است از یک یا چند تضمین به‌طور هم‌زمان استفاده شود. انتخاب تضمین مناسب بستگی به شرایط قرارداد و توافق طرفین دارد.

در ادامه، انواع تضامین متداول و نحوه استفاده از آن‌ها بررسی شده است:

1. چک تضمین در قرارداد: چک‌های صیادی تضمینی باید در سامانه ثبت شوند و اطلاعات آن‌ها دقیقاً با اطلاعات درج‌شده در قرارداد مطابقت داشته باشد. تاریخ چک بهتر است بعد از پایان قرارداد تنظیم شود و برای قراردادهای طولانی‌مدت، گرفتن چندین چک با مواعد مختلف توصیه می‌شود.

انتقال چک تضمین ممکن نیست، زیرا می‌تواند مصداق خیانت در امانت باشد.

نمونه بند چک تضمین: جهت تضمین انجام تعهدات و اجرای دقیق موضوع قرارداد، یک عدد چک به مبلغ ....................................... و با شماره ............ که همزمان با امضای این قرارداد تحویل کارفرما گردید و در صورت نقض هریک از تعهدات توسط پیمانکار در هر زمان و بدون نیاز به مراجعه به مراجع قضایی، راساً قابل وصول است.

2. سفته: پیگیری سفته از چک دشوارتر است؛ بنابراین، استفاده از چک ارجحیت دارد. معمولاً برای قراردادهای استخدامی و کاری از سفته استفاده می‌شود، زیرا کارگران ممکن است چک نداشته باشند.

احراز هویت امضا کننده سفته و دریافت گواهی امضا از دفاتر اسناد رسمی توصیه می‌شود.

نمونه بند سفته:

- جهت تضمین انجام تعهدات و اجرای دقیق موضوع قرارداد، طرف همکار ................ سفته حسن انجام کار به مبلغ ....................... ریال به‌عنوان ضمانت ارائه داده است که آدرس و امضای آن توسط دفاتر اسناد رسمی تأیید شده است.

- پس از تسویه حساب کامل حساب‌های طرفین، تضامین تودیعی به همکار عودت داده می‌شود.

3. ضمانت‌نامه بانکی: یکی از معتبرترین تضمین‌ها است و پشتوانه آن بانک است و مستقل از روابط قراردادی می‌توان آن را وصول کرد. ضمانت‌نامه بانکی قابل ابطال نیست، مگر با رضایت ذینفع.

نمونه بند ضمانت‌نامه بانکی:

- جهت تضمین انجام تعهدات و اجرای دقیق موضوع قرارداد پیمانکاری ، پیمانکار تضمین مورد قبول کارفرما که یک عدد ضمانت‌نامه بانکی به مبلغ ....... ریال با اعتبار یک ساله و قابل تمدید بدون هیچ شرط و قیدی است را به شرح ذیل به نفع کارفرما یا هر شخصی که کارفرما معرفی نماید تأمین و تودیع نماید.

- در صورت عدم انجام و نقض هریک از تعهدات توسط پیمانکار و یا وارد آمدن خسارت، کارفرما می‌تواند خسارات وارده و وجوه التزام تعیین‌شده را با تشخیص خود و بدون اثبات امری یا ارائه هرگونه دلیل و مدرکی و بدون مراجعه به مراجع قضایی از محل تضامین فوق دریافت نماید.

4- سپرده نقدی: اصولا به صورت ارزی در حساب های ارزی ذی نفع(شخصی که از تضمین ارائه‌شده بهره‌مند می‌شود و حق دارد در صورت عدم اجرای تعهدات، مطالبات خود را از محل تضامین وصول کند) واریز می‌شود و یا در مواقعی به جای چک به صورت ریالی پرداخت می‌گردد و جزو امن‌ترین روش‌هاست اما نباید فراموش کرد که این روش به نفع مضمون عنه(شخصی که تعهدی بر عهده دارد و برای تضمین اجرای آن، شخص یا وثیقه‌ای به‌عنوان ضمانت معرفی شده است) نیست.

5- ضمانتنامه شرکتی: در زمان انعقاد قرارداد با اشخاص خارجی متعارف است. به اینصورت که یک شخص حقوقی ضمانت انجام تعهدات مضمون عنه را می‌نماید و در قالب یک کاغذ مهر و امضا شده تعهدات مندرج در قرارداد را ضمانت کرده و یک گارانتی شرکتی می‌نماید. اگر شرکت ضامن دارای اعتبار زیادی نباشد، این گارانتی از ضریب اطمینان کمی برخوردار است چون ممکن است شرکت ضامن، دارایی در حدی که ضمانت کند نداشته باشد.

نکته: بعضی از شرکت‌ها یک گارانتی شرکتی از شرکت خودشان صادر می‌کنند، دقت کنید که این مدل گارانتی مثل این است که کسی از خودش ضمانت کند و هیچ ارزشی ندارد.

6- وثیقه ملکی: زمانی که از این نوع تضمین قرارداد استفاده می‌کنید، حتما علاوه بر نگارش شرایط آن در قرارداد، می‌بایست به صورت رهن در دفتر اسناد رسمی هم به نام ذینفع منتقل شود، همچنین باید وکالتنامه ای برای نقل و انتقال ملک به نام ذینفع تنظیم شود.

در قرارداد می توان تعهداتی را برای این وثیقه نسبت به مضمون عنه در نظر گرفته مثل بیمه کردن ملک، پرداخت عوارض و جرایم شهرداری و غیره.

نمونه بند وثیقه ملکی:

مبلغ ودیعه، موضوع قرارداد، که به موجر تحویل شده است، به‌عنوان وثیقه در رهن قرض‌دهنده قرار دارد و تنها پس از تسویه کامل تمامی دیون توسط قرض‌گیرنده از رهن آزاد خواهد شد. بنابراین، موجر مجاز به استرداد ودیعه به قرض‌گیرنده نخواهد بود، مگر پس از استعلام از قرض‌دهنده و دریافت تأییدیه کتبی وی. در صورت تخلف موجر از این تعهد، وی علاوه بر قرض‌گیرنده و ضامن، متضامناً مسئول جبران مبلغی معادل ودیعه خواهد بود.

همچنین، در صورت نقض تعهدات از سوی قرض‌گیرنده، تحقق وجوه التزام یا ورود خسارت، قرض‌دهنده این اختیار را خواهد داشت که بدون نیاز به ارائه دلیل، اثبات تخلف یا مراجعه به مراجع قضایی، نسبت به برداشت مطالبات خود از محل تضامین اقدام نماید. این امر مانع از آن نخواهد بود که در صورت عدم کفایت تضامین، قرض‌دهنده بتواند مطالبات خود را از سایر اموال قرض‌گیرنده و ضامن وصول کند. قرض‌گیرنده و ضامن بدین‌وسیله هرگونه حق اعتراض نسبت به اجرای تضامین و وثایق را از خود سلب و اسقاط می‌نمایند.

7- ضامن: ضامن در این نوع از تضمین قراردادی می‌تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد. توجه داشته باشید که حتما نام ضامن باید به عنوان یکی از طرفین قرارداد درج گردد و تمامی صفحات را امضا نماید. همچنین در یک بند مجزا عنوان گردد که ضامن مسئولیت کلیه‌ی تعهدات مندرج در قرارداد را به صورت تضامنی با مضمون عنه قبول نموده باشد.

اگر با شرکتی قرارداد می‌بندید که اعتبار مدیر شرکت برای شما بسیار مهم است یا بخواهید مدیرها هم مسئولیت داشته باشند معمولا می‌توانید مدیر یا مدیران شرکت را به عنوان ضامن/ضامنین عنوان کنید.

نمونه بند ضمانت شخص ثالث:

الف- ضامن با علم و اطلاع کامل راجع به مندرجات این قرارداد و کمیت و کیفیت تعهدات قرض گیرنده و با امضای این قرارداد، متضامناً انجام کلیه تعهدات و پرداخت بدهی هایی که در ارتباط با انجام موضوع این قرارداد به عهده قرض گیرنده است را تعهد نمود و قرض دهنده با استناد به این قرارداد حق دارد علاوه بر مراجعه به قرض گیرنده به ضامن نیز مراجعه و ایفای تعهدات قرارداد را مطالبه و وجوه متعلقه را وصول نماید.

کاربرد تضمین در قراردادها

تضمین‌ها در قراردادها به‌طور کلی برای کاهش ریسک‌های طرفین به کار می‌روند. به طور خاص، تضمین قرارداد با سه هدف اصلی استفاده می‌شود:

الف) تضمین پیش‌پرداخت: زمانی که یک مبلغ به‌عنوان پیش‌پرداخت پرداخت می‌شود، اما هیچ‌گونه خدمات یا محصولی به طرف مقابل ارائه نشده است. برای کاهش ریسک پرداخت پیش‌پرداخت، می‌توان از تضمین پیش‌پرداخت استفاده کرد.

نمونه تضمین پیش پرداخت: مبلغ ........... ریال در مقابل دریافت چک تضمین رمزدار بانکی به میزان ........(معمولا بیش از 100 درصد تضمین گرفته می‌شود) درصد مبلغ پیش پرداخت به میزان .................... ریال به مجری پرداخت می گردد. ........ روز پس از انجام فاز اول، در صورت تأیید ناظر مبنی بر انجام کلیه ی تعهدات به شیوه صحیح و به موقع، چک تضمین به مجری عودت می‌گردد و در صورتی که در انجام تعهدات فاز اول و یا هر فاز دیگر قصوری وجود داشته باشد، در این صورت، کارفرما می تواند راساً و بدون نیاز به مراجعه به هرگونه مراجع قضایی و قانونی نسبت به وصول تضمین اقدام نماید. مجری حق هرگونه ادعا و یا اعتراضی را در این خصوص از خود سلب و ساقط نمود.

ب) تضمین حسن انجام کار: این تضمین برای زمانی است که کار به پایان رسیده است و طرفین می‌خواهند اطمینان حاصل کنند که کار به درستی انجام شده است. معمولاً به این شکل است که مبلغی از قرارداد نگه داشته می‌شود و در صورت حسن انجام کار بعداً پرداخت می‌شود.

نمونه تضمین حسن انجام کار: جهت تضمین حسن انجام کار،.......... درصد از اقساط معینه و مبالغ قابل پرداخت به پیمانکار توسط کارفرماً راساً کسر و نزد کارفرما سپرده می شود که بعد از.......... روز کاری از اتمام مدت قرارداد و پس از رفع کلیه ی نواقص، ایرادات و عیوب احتمالی با تایید ناظر کارفرما، به پیمانکار پرداخت می شود.

ج) تضمین انجام تعهدات: این نوع تضمین زمانی به کار می‌رود که طرفین برای اطمینان از انجام کامل تعهدات قراردادی نیاز به ضمانت دارند.

نمونه تضمین انجام تعهدات: در صورت تخلف مجری از بندهای ...و...و... چک شماره ...عهده بانک ...به مبلغ ...به موقع اجرا گذاشته خواهد شد. تشخیص تخلف مجری با کارفرما خواهد بود. مجری حق اعتراض خویش را نسبت به اجرا گذاشتن چک مذکور، از خویش سلب و ساقط نمود.

د) تضمین مناقصه: نوع دیگری از تضمین وجود دارد که مختص مناقصه است. این نوع تضمین برای افرادی که می‌خواهند در مناقصه شرکت نمایند و در صورت برنده شدن، حتماً تعهدات خود را انجام دهند نوشته می‌شود.

نکات مهم در نگارش بند تضمین قرارداد

1. مشخصات تضمین: باید نوع تضمین (چک، سفته، ضمانت‌نامه بانکی و غیره) و همچنین هدف آن (جهت حسن انجام کار، پیش‌پرداخت و غیره) به‌وضوح در قرارداد ذکر شود.

2. مبلغ تضمین قرارداد: مبلغ تضمین باید به‌طور دقیق مشخص شود تا در صورت نقض تعهدات، قابل وصول باشد.

3. زمان ارائه تضمین: تاریخ و زمان ارائه تضمین باید مشخص شود. در برخی قراردادها، ارائه تضمین شرط آغاز قرارداد است.

4. شرایط وصول تضمین: باید به‌طور دقیق شرایطی که تحت آن‌ها تضمین‌ها قابل وصول هستند، مشخص شود. معمولاً تضمین‌ها بدون نیاز به مراجعه به مراجع قضایی و بدون اخطار قبلی قابل وصول هستند.

5. تمدید یا پایان مدت ضمانت‌نامه: اگر ضمانت‌نامه بانکی استفاده می‌شود، باید شرایط تمدید اعتبار یا تاریخ سررسید آن به‌دقت ذکر شود.

بهترین تضمین در قراردادها

انتخاب بهترین تضمین در قرارداد بستگی به عوامل مختلفی دارد که باید در نظر گرفته شوند. این عوامل شامل: نوع قرارداد، میزان ریسک و جایگاه طرفین در قرارداد است.

نوع قرارداد: نوع قرارداد می‌تواند بر نوع تضمین تأثیرگذار باشد. به عنوان مثال:

در قراردادهای خرید و فروش کالا، معمولاً تضمین‌هایی مانند پیش‌پرداخت، چک تضمینی یا سفته استفاده می‌شود. در قراردادهای پیمانکاری، ممکن است نیاز به ضمانت‌نامه بانکی یا وثیقه ملکی برای تضمین اجرای پروژه باشد.

میزان ریسک: اگر ریسک قرارداد بالا باشد، باید تضمین‌های قوی‌تری در نظر گرفته شود. مثلاً در قراردادهای بلندمدت یا پروژه‌های کلان، ممکن است از ترکیب ضمانت‌نامه بانکی و وثیقه برای پوشش تعهدات استفاده شود.

جایگاه طرفین: جایگاه هر طرف قرارداد نیز تأثیرگذار است. اگر یکی از طرفین از قدرت مالی یا اجرایی کمتری برخوردار باشد، ممکن است نیاز به تضمین‌های اضافی مانند وثیقه یا ضمانت‌نامه بانکی برای تأمین امنیت قرارداد باشد.

استفاده از چند تضمین: در برخی قرارداد‌ها ممکن است برای تأمین امنیت بیشتر، چند نوع تضمین به‌صورت هم‌زمان استفاده شود. به عنوان مثال، در قراردادهای پیمانکاری ممکن است علاوه بر ضمانت‌نامه بانکی، سفته یا چک تضمینی نیز از پیمانکار دریافت شود.

انتخاب بهترین تضمین در قرارداد بستگی به نوع قرارداد، میزان ریسک، و نیازهای طرفین دارد. در برخی موارد ممکن است یک تضمین پیش‌پرداخت، در موارد دیگر یک تضمین انجام تعهدات یا تضمین حسن انجام کار مناسب‌تر باشد. با این حال، استفاده از ابزارهایی مانند چک، سفته، یا ضمانت‌نامه بانکی می‌تواند ریسک‌ها را کاهش دهد و امنیت بیشتری به قراردادها بدهد.

در نهایت، باید دقت کنید که هنگام نوشتن بندهای تضمین قرارداد، اصول نگارش قرارداد از جمله نوع، مبلغ، زمان ارائه، شرایط وصول و تمدید آن رعایت و به به‌طور دقیق ذکر شود تا از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری شود.

نویسنده: زهرا قربانی، وکیل پایه‌یک دادگستری و از مدیران‌ارشد دوات

دوات یک شرکت حقوقی نیست و این مطلب مشاوره حقوقی دوات نمی‌باشد. برای ارزیابی دقت، کفایت یا قابلیت اطمینان از قوانین مذکور، ایده‌ها و راهنمایی‌های درج‌شده در اینجا و یا کاربرد این مطالب برای کسب‌وکار شما، باید با یک وکیل دادگستری مشورت کنید. استفاده از و دسترسی به هر یک از منابع موجود در سایت دوات رابطه وکیل و موکل بین کاربر و دوات ایجاد نمی‌کند.